Leo's Aquarium: Nog een stukje over het mooie visje Poeciliopsis gracilis.

Poeciliopsis gracilis

Het Poeciliopsis gracilis-complex en een nieuwe soort uit Costa Rica,.
Poeciliopsis santaelena Bussing 2008.

Het geven van de juiste namen aan de vissen lijkt erg op puzzelen. De stukjes van de puzzel worden door deskundigen regelmatig opnieuw geordend en gegroepeerd, waardoor een andere indeling ontstaat. De puzzelstukjes bestaan uit soorten die worden gerangschikt. Soms zijn er meerdere soorten beschreven waarvan op basis van de dan geldende inzichten wordt geconcludeerd dat het één soort is. De naam die als eerste aan de vis is gegeven, wordt dan als de geldige beschouwd en de latere beschrijvingen zijn dan een synoniem hiervan. Bij het opnieuw bekijken van de vissen blijkt een synoniem soms toch als een aparte soort te moeten worden gezien en wordt deze weer als geldige soort herbeschreven. Een synoniem wordt dan weer een geldige soortnaam en de puzzelstukjes zijn opnieuw gerangschikt.
Daarnaast wordt er soms ook een nieuw puzzelstukje in de vorm van een nieuwe soort gevonden en deze wordt dan aan de puzzel toegevoegd. Hierdoor wordt het inzicht telkens groter.
Bij het ordenen worden op elkaar lijkende soorten in een genus geplaatst. Een verdere ordening vindt plaats door nauw met elkaar verwante soorten in complex of soortgroep te ordenen. Dit complex krijgt dan de naam van de eerst beschreven soort in deze groep.

Ook in de natuur is niet alles volmaakt, kijk maar naar het mannetje.
Bovenstaande heeft zich de afgelopen periode ook voorgedaan in het genus Poeciliopsis. Een aantal synoniemen van Poeciliopsis gracilis (Heckel, 1848) wordt nu als zelfstandige soort gezien, een aantal soorten is in het naar deze soort genoemde complex geplaatst en er is een nieuwe soort beschreven. In dit artikel beschrijf ik deze veranderingen. Als basis heb ik een aantal artikelen genomen. De meningen van de diverse auteurs verschillen op enkele onderdelen, zodat het niet mogelijk is om het algemeen geldend beeld te geven. De verschillende beelden heb ik genoemd.

Foto boven: lijkt op P.gracilis maar is P.pleurospilus.
Voor liefhebbers van levendbarende tandkarpers is Poeciliopsis gracilis een bekende soort, want ze is de afgelopen jaren vaak ingevoerd en gehouden. Volgens de huidige inzichten hebben we vaak andere soorten onder de naam P. gracilis gehouden.

De soort heeft als belangrijkste kenmerk de zwarte vlekken op de zijkant van het lichaam en blijkt eenvoudig te houden en te kweken. Alle Poeciliopsis-soorten met zwarte vlekjes werden door ons P. gracilis genoemd en we gingen er van uit dat deze soort een groot verspreidingsgebied in Midden-Amerika heeft. In de beginjaren van Poecilia Nederland werd de soort veel gehouden. Nu komen we de soort veel minder in de aquaria tegen.

Jarenlang werd de in 1963 door Rosen & Bailey (1963) opgestelde indeling als de juiste indeling gezien. Zij beschouwden een aantal gevlekte Poeciliopsis-soorten als synoniemen van P. gracilis. De laatste jaren is er onderzoek naar de Poeciliopsis-soorten met de zwarte vlekken gedaan. Het resultaat hier van is dat er meer soorten erkend zijn. Een aantal is niet langer een synoniem van P. gracilis meer. Er is zelfs sprake van een P. gracilis-complex, waarin een aantal nauw verwante soorten zijn ondergebracht (Bussing 2008, Mateos et al. 2002).

Over welke soorten nu precies tot dit complex behoren, zijn de meningen verdeeld. Ook het aantal soorten is nog onderwerp van discussie. Sommige auteurs accepteren een vis als zelfstandige soort, terwijl anderen deze nog als synoniem beschouwen, omdat er in hun ogen niet genoeg redenen zijn om te spreken van een zelfstandige soort.

Hieronder noem ik de soorten die volgens de mij beschikbare informatie tot het P. gracilis-complex behoren. Voor meer informatie verwijs ik naar de genoemde literatuur.
Het gaat om de volgende soorten:
Poeciliopsis gracilis. Het verspreidingsgebied van deze soort beperkt zich tot de Atlantische kant van Mexico, van de staat Veracruz tot aan het Río Coatzacoalcos stroomgebeid in Oaxaca. De status van deze soort wordt door niemand betwist.
Poeciliopsis pleurospilus (Günther, 1866). Deze lijken qua uiterlijk erg op P. gracilis en zijn afkomstig van de Pacifische kust (Miller 2005). Mateos et al. waren niet op de hoogte van de aparte status van deze soort en sluiten zich aan bij Rosen & Bailey, die de soort als een synoniem van P. gracilis zien. P. pleurospilus heeft een groot verspreidingsgebied dat van zuidelijk Mexico tot aan Honduras, waarbij ze in Nicaragua aan zowel de Atlantische als Pacifische kant van het land voorkomt. Op het lichaam heeft deze soort een aantal vlekken. De vorm en tekening hiervan varieert per locatie.
Poeciliopsis catemaco (Miller, 1975). Deze soort heeft zich tussen de 0,75 en 1,5 miljoen jaar afgesplitst van P. gracilis (Mateos et al. 2002) en is hieraan nauw verwant. Komt alleen in het Catemaco-meer in de Mexicaanse staat Veracruz voor.
Poeciliopsis lutzi (Meek, 1904). Over deze soort zijn de meningen verdeeld. De soort is in 1986 door Meyer et al. uit de synonymiesering gehaald. In de Mergus Aquarien Atlas 4 (1995) is een foto zichtbaar van de soort. Mateos et al. geven aan dat Meyer et al. geen argumentatie geven voor het als zelfstandig beschouwen van deze soort. Miller noemt deze soort niet. Bussing ziet het wel als een zelfstandige soort. Afkomstig uit de aan de Atlantische zijde van Mexico gelegen Río Quiotepec (Oaxaca).
Poeciliopsis hnilickai Meyer & Vogel, 1981. Volgens Mateos et al. behoort deze soort tot het P. gracilis-complex. De andere auteurs noemen deze soort niet als soort in dit complex. Afkomstig van de Atlantische kant uit de bovenloop van de Río Grijalva (Chiapas, Mexico en Huehuetenango, Guatemala).
Poeciliopsis sp. Miller noemt nog een soort die afwijkt van de hierboven genoemde soorten, maar die nog niet beschreven is. Deze soort is afkomstig uit het Río Verde stroomgebied in Oaxaca (Mexico).
Poeciliopsis letonai (Hildebrand, 1925). Afkomstig uit de Río San Miguel, San Miguel, El Salvador. Volgens Bussing moet deze vis als een zelfstandige soort worden gezien.
Poeciliopsis santaelena Bussing, 2008. De meest recent beschreven soort in dit complex, wordt alleen gevonden in de Río Potrero Grande op het in het noordwesten van Costa Rica gelegen schiereiland Santa Elena, waarnaar de vis is genoemd. De soort heeft geen vlekken of enige andere tekening op het lichaam. De bovenkant van het lichaam is grijs, de buikzijde is lichter. De vinnen zijn vrijwel kleurloos.

Met bovenstaande lijkt de het P. gracilis-complex beschreven, want op basis van de mij bekende literatuur zijn de verschillende visies bij elkaar gebracht. Zoals vaker blijkt alles niet zo eenvoudig. Bussing geeft aan dat de Heckel in 1848 niet een visje met zwarte vlekken op het lichaam beschreef, maar een vis met een donkere lengtestreep. Van vlekken was geen sprake. Ook de afbeelding bij de beschrijving van Heckel laat een andere vis zien dan de P. gracilis zoals we die heden ten dage kennen.