Voorkeur voor symmeterie bij Xiphophorus cortezi.

Voorkeur voor symmetrie bij Xiphophorus cortezi.

Xiphophorus cortezi Rio Axtla.
Xiphophorus cortezi is één van de bekendste zwaarddragers uit het Río Panuco gebied. De soort stelt niet veel eisen, maar ze zijn gevoelig voor vervuiling van het water en een temperatuur die langdurig boven de 24°C is. De maximale lengte van deze visjes is 5 cm. Mijn ervaring is dat de vissen niet oud worden, anderhalf jaar is een respectabele leeftijd voor deze vissen. De mannetjes vormen een territorium en daardoor is er meestal maar één volgroeid exemplaar in het aquarium aanwezig. De overige mannetjes worden in hun groei geremd.

Nog een andere vangplaats X.cortezi.

Pas bij het verwijderen van het dominante mannetje zal een ander volledig uitgroeien. Bij een volgroeid mannetje zijn vooral de hoge rugvin, het korte zwaard en meestal een aantal zwarte banden op het lichaam opvallend. De intensiteit van de kleur van deze banden is afhankelijk van de stemming van het mannetje. De kleurintensiteit speelt een rol bij het lokken van de vrouwtjes en het afschrikken van concurrenten. Bij de balts zwemmen de mannetjes voor het vrouwtje heen en weer, waarbij ze beiden kanten van het lichaam laten zien.

X.cortezi Rio Huchihuacan.
Dit gegeven was voor Morris & Casey een reden om een onderzoek te doen naar dit kenmerk bij de mannetjes van de Cortezzwaarddrager. Niet alle mannetjes hebben dwarsbanden en bij de mannetjes die dit wel hebben varieert het aantal banden sterk met een maximum van wel 10, waarbij er een relatie is tussen lichaamslengte en het aantal. Het aantal dwarsbanden verschilt bij bijna tweederde van de exemplaren per lichaamszijde en deze mannetjes hebben een asymmetrische tekening.

Een groepje jongen X.cortezi.

Eenderde van de mannetjes met dwarsbanden had een symmetrische tekening, dus hetzelfde aantal dwarsbanden op de zijkanten van het lichaam. Om een goed experiment uit te kunnen voeren werd met behulp van vriesbranden het aantal dwarsbanden bij twee mannetjes gelijk gemaakt, waarna er bij één van een lichaamszijde twee werden verwijderd. Doordat het aantal dwarsbanden bij een mannetje kon worden aangepast, kon de invloed van andere kenmerken worden uitgeschakeld en kon worden vastgesteld dat de keuze alleen door het symmetrie in de dwarsbanden werd bepaald. In een speciaal ingericht aquarium werd een vrouwtje vervolgens in de gelegenheid gesteld om haar voorkeur duidelijk te maken.

X.cortezi jonge man.
Alle experimenten die werden uitgevoerd, lieten zien dat de vrouwtjes een voorkeur hebben voor mannen met een gelijk aantal dwarsbanden op beide lichaamszijden. Als een mannetje met gelijk aantal dwarsbanden op beide lichaamszijden werd veranderd in een asymmetrische mannetje had een symmetrisch mannetje de voorkeur van de vrouwtjes. De balts van de Cortezzwaardrager, waarbij in een achtvorm heen en weer wordt gezwommen voor het vrouwtje, biedt haar goed de mogelijkheid om een keus te maken. Deze wijze van balts wordt bijna door alle noordelijke zwaarddragers uit het Río Panuco gebied gebruikt.

Xiphophorus malinche.------------------------- Xiphophorus birchmanni.

Een aantal andere soorten uit dit gebied, zoals Xiphophorus malinche en Xiphophorus birchmanni, hebben ook duidelijke dwarsbanden. De mannetjes van de zuidelijke zwaarddragers, zoals de groene zwaarddrager (Xiphophorus hellerii) en de kommazwaarddrager (Xiphophorus signum) zwemmen tijdens de balts voor- en achteruit voor het vrouwtje langs. Bij deze soorten speelt de lengte van het zwaard een rol bij de keuze van het vrouwtje en door deze balts wordt dit aspect beter zichtbaar. Als andere reden voor deze balts wordt ook wel genoemd dat de vrouwtjes dan minder mogelijkheden tot wegzwemmen hebben.


Volwassen man Rio Axtla.
Voor de vrouwtjes van de Cortezzwaarddrager is symmetrie bij de mannetjes een teken dat ze gezond zijn. Ook lichaamsgrootte, de hoeveelheid dwarsbanden en de kleurintensiteit daarvan zijn voor de vrouwtjes een indicatie voor de gezondheid van de mannetjes. Aangezien bij hybriden de tekening vaak asymmetrisch is, zou symmetrie ook een belangrijk aspect kunnen zijn om mannetjes van de eigen soort te herkennen.
Dat weten we dan ook maar weer. De vrouwtjes zijn dus in ieder geval in staat om verschil te maken tussen asymmetrische en symmetrische mannetjes en kunnen dit snel vaststellen. En dat is toch wel slim voor zo’n klein visje.

Foto`s Leo van der Meer.

Tekst Kees de Jong.
Literartuur:M.R. Morris & K. Casey (1998) Female swordtail fish prefer symmetrical sexual signal. Anim. Behav. (55): 33-39